گزارش تکان‌دهنده از وضعیت کیفیت بنزین ایران/ خودروسازان و پالایشگاه‌ها چقدر مقصرند؟

این روزها با افزایش آلودگی هوا، موضوع کیفیت بنزین عرضه شده در سطح کشور، دوباره مطرح شده است. گزارش تکان‌دهنده‌ای از وضعیت بنزین کشور به دست رسیده که مشخص می‌کند، خودروسازان و پالایشگاه‌ها چقدر مقصر هستند.

به گزارش خودرونویس، موضوع آلودگی هوا با پایین آمدن دمای نسبی شهرها در ایران به امری جداناپذیر از فصل پاییز و زمستان تبدیل شده است. این آلودگی‌ها همواره انگشت اتهام را به سوی نیروگاه‌ها و وسایل نقلیه دراز می‌کند که چندان هم بی‌دلیل نیست.

برخی گزارشات داخلی، سوخت بی‌کیفیت را عامل اصلی افزایش آلایندگی خودروها و در نتیجه آلودگی هوا عنوان می‌کنند؛ اما برخی دیگر، خودروهای قدیمی و بی‌کیفیت داخلی را به عنوان مقصر اصلی هوای آلوده، معرفی می‌کنند.

همچنین ادعاهایی مطرح شده مبنی‌بر اینکه پالایشگاه‌های سطح کشور، توان تولید سوخت استاندارد و باکیفیت (با اکتان بالاتر) را دارند، اما به دلیل تکنولوژی ساخت پایینی که بسیاری از وسایل نقلیه داخلی دارند، توان سوزاندن سوخت باکیفیت را ندارند و شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، عمداً کیفیت بنزین را کاهش می‌دهد که این خودروها بتوانند احتراق کامل را انجام دهند.

در نهایت چه کسی را باید مقصر آلودگی و شیوع بیماری‌های متعدد ریوی در افراد جامعه دانست؟

صنعت خودروسازی یا کیفیت بنزین داخلی؟ مقصر کیست؟

اسماعیل یکتا، کارشناس حوزه نفت و انرژی با 28 سال سابقه فعالیت در این حوزه در گفتگو با خودرونویس، ضمن اشاره به توان تولید سوخت باکیفیت در ایران اظهار کرد: بیش از ۷۰ درصد پالایشگاه‌های ایران قادر به تولید سوخت یورو پنج و یورو 6 هستند. یورو چهار که بیش از ۲۰ ساله در حال تولید است، اما به دلیل مظلومیت صنعت نفت، ادعاها آنگونه که در جامعه مطرح می‌شود واقعی نیستند.

اسماعیل یکتا، کارشناس حوزه نفت و انرژی

او ادامه داد: در درجه اول پالایشگاه‌ها تبریز، برای مدت‌ها بنزین یورو پنج تولید می‌کرد، اما مشاهده شد خودروهایی که در این منطقه تردد می‌کنند، حتی با بنزین یورو سه نیز سازگاری چندانی ندارند. بنابراین تصمیم بر تولید یورو چهار شد.

وی در مورد کیفیت بنزین افزود: سوخت یورو چهار، یورو پنج یا یورو ۶ استانداردهای زیست محیطی اتحادیه اروپا برای میزان گازهای خروجی از اگزوز خودروهای گازوئیلی، دیزلی و بنزینی بوده و تفاوت عمده این استانداردها نیز در مسئله انتشار گوگرد است. میزان انتشار گوگرد در بنزین یورو چهار، یورو پنج و یورو 6 به ترتیب 50 ppm، 10 ppm و صفر هست. بنابراین سوخت یورو 6، بالاترین استاندارد ممکن برای سوخت محسوب می‌شود.

این کارشناس حوزه نفت ادامه داد: در حال حاضر پالایشگاه‌های بندرعباس، ستاره خلیج فارس، اراک اصفهان و تبریز به راحتی توانایی تولید سوخت یورو چهار، یورو پنج و یورو 6 را دارند؛ اما موضوع اصلی این است که این سوخت‌ها قابلیت مصرف در بازار را ندارند. متأسفانه اغلب خودروهای داخلی دارای موتور تکنولوژی پایینی هستند، هر میزانی هم ادعا شود که این موتورها بهینه‌سازی شده‌اند، به دلیل تکنولوژی قدیمی آنها، قادر به سوزاندن کامل سوخت باکیفیت نیستند و حتماً خام‌سوزی، اتفاق می‌افتد که حدود ۱۰ الی ۲۰ درصد از اگزوز به صورت خام خارج می‌شود.

خودروهای داخلی، متهم ردیف اول آلودگی هوا!

یکتا در مورد دلیل آلودگی هوا گفت: با توجه به اینکه مقداری از سوخت به صورت خام از اگزوز خارج می‌شود، ذرات معلق هوا با این سوخت خام، ترکیب شده و یک مولکول پایدار آلودگی ایجاد می‌کنند. از طرفی پالایشگاه‌های قدیمی شیراز و تهران نیز قادر به تولید بنزین یورو چهار هستند، اما مسئله دیگری که وجود دارد، اولاً بحث میزان اکتان یا درجه آرام‌سوزی بنزین و دوم، میزان ریکاوری یا اورهال سیستم‌های پالایشی است که برای تحقق این امر هزینه بسیار بالایی مورد نیاز است.

وی ادامه داد: همین موضوع باعث می‌شود که از خارج بنزین با اکتان بالا وارد کرده و با بنزین معمولی یا فرآورده‌های نفتی مخلوط کنند تا بنزین معمولی فعلی به وجود بیاید و خودروهای داخلی، قادر به سوزاندن آن باشند. ماده اصلی برای تولید بنزین در تمام دنیا، ماده‌ای به نام پلتفورمیت بوده که بیش از 70 سال است در تمام پالایشگاه‌های ایران، حتی پالایشگاه کرمانشاه تولید می‌شود.

ایران به صادرکننده بنزین تبدیل می‌شود؟

این کارشناس نفت افزود: در صورتی که خودروهای داخلی از پیشرانه جدید استفاده کنند، علاوه‌بر اینکه پالایشگاه‌های ایران توان پاسخگویی به نیاز بازار را خواهند داشت، قطعاً می‌توان روزانه بیش از ۳۰ الی ۴۰ میلیون لیتر بنزین صادر کرد. بنزین ایران از کیفیت مطلوبی برخوردار است و دلیل آن را نیز می‌توان از صحبت‌های خود رئیس جمهور که اعلام می‌کند روزانه ۲۰ میلیون لیتر بنزین قاچاق می‌شود، می‌توان فهمید. در صورتی که بنزین از کیفیت بالایی برخوردار نبود، این حجم عظیم قاچاق نمی‌شد. بیشترین میزان قاچاق برای سه کشور پاکستان، ارمنستان و ترکیه است. با توجه به اینکه خود ترکیه، استانداردهای زیست محیطی اروپا و کالیفرنیا را اعمال می‌کند، بنابراین کیفیت بنزین تولیدی ایران بالاتر از بسیاری از کشورهای همسایه هست.

یکتا ادامه داد: بنابراین در صورتی که خودروسازان داخلی به تکنولوژی تولید پیشرانه‌های یورو پنج و یورو ۶ برسند، پالایشگاه‌ها نیز به راحتی می‌توانند به میزان نیاز بازار، بنزین یورو پنج و یورو ۶ حتی با اکتان بالای ۹۲ تولید کنند. همچنین برخی از پالایشگاه‌ها برنامه‌ریزی کرده بودند که از سال ۱۴۰۲ بنزین یورو 6 تولید کنند، اما با توجه به وضعیت فعلی خودروها، انجام نشد.

وی خاطرنشان کرد: واقعیتی که وجود دارد، این است که خودروسازان داخلی، میل چندانی برای حرکت به سوی پیشرانه‌های جدید را از خود نشان ندادند و با توجه به اینکه حوزه بنده نیست، نمی‌توانم در مورد آن اظهار نظر کنم؛ اما صنعت نفت کشور به دلیل زیرساخت‌های بسیار محکمی که طی صد سال گذشته به دست آورده است، به راحتی و در عرض تنها یک سال قابلیت رسیدن به بالاترین کیفیت سوخت را دارد.

پشت پرده آلودگی هوا

کارشناس نفت و انرژی در ادامه گفت: آلودگی فعلی شهرها، اصلاً از مازوت یا همان نفت کوره نیست. مگر چقدر نیروگاه در ایران وجود دارد که بتواند مازوت بسوزاند؟ اگر قرار باشد مازوت استفاده شود، باید مشعل‌ها این نیروگاه‌ها از مشعل‌های گازی به مازوت تبدیل شود که به این سادگی امکان‌پذیر نیست. تنها نیروگاه‌هایی که در ایران در حال حاضر بعضاً مازوت استفاده می‌کنند، نیروگاه آبنیل در اصفهان، نیروگاه منتظر قائم در شهر ری و نیروگاه سهند تبریز هست که نمی‌تواند آلودگی فعلی شهرهای ایران که حتی روستاها، جاده‌ها و شهرهای کوچک را درگیر کرده است، توجیه کند.

وی افزود: بنابراین آلودگی فعلی، یک عامل مشترک دارد که این عامل یقیناً کیفیت بنزین و مازوت‌سوزی نیست. اولی موضوع خودروهای داخلی است که پس از انقلاب فقط تولید شدند و هیچ بهینه‌سازی روی آنها انجام نگرفت. دومی موتورخانه‌های گازسوز و یا دیزل‌سوز هستند. اغلب گازوئیل‌هایی که برای گرمایش منازل مصرف می‌شود، نفت گاز یا گازوئیل معمولی با گوگرد بسیار بالای 5000 ppm یعنی 0.5 درصد هست. از طرفی گاز مصرفی موتورخانه‌ها به دلیل تمیز نبودن مشعل و استاندارد نبودن بسیاری از تجهیزات، کامل نمی‌سوزد و به صورت خام از دودکش خارج می‌شود. پس از ترکیب این ذرات با اکسیژن و نیتروژن هوا، مولکول پایدارتر تشکیل می‌شود که عامل اصلی آلودگی هواست.